FLÓKINN VEFUR HEILANS
Aðalheiður Halldórsdóttir. Taugatrjágróður, Bjartur 2023, 80 bls.
Við lestur nokkurra ljóðabóka sem bárust mér í hendur nú fyrir jólin fannst mér áhugavert að lesa þær með tillit til nokkurra skýringa úr bókmenntafræðinni. Bók Sveins Yngva Egilssonar var nærtæk að þessu sinni. Bókin hans Sveins heitir Textar og túlkun, greinar um íslensk fræði og hún kom út árið 2011. Ég gríp oft í hana til þess að átta mig á textum í ljóðum. Hvernig hefði Sveinn Yngvi til dæmis fjallað um konur og kveðskap þeirra í bókinni? Hvað segir hann mér þegar ég er að reyna að finna ljóðunum stað í bókmenntunum. Fyrir mér er nauðsynlegt að bera þetta saman. Sveinn Yngvi fjallar um hluti eins og lífræna heild ljóðabóka og skýrir út fyrir okkur hinum að þannig hafi í raun skilgreining rómantíkurinnar verið á góðum bókmenntum hér áður fyrr. Hver er munurinn á safnriti og eða lífrænni heild er spurningin sem hann glímir við í kafla 1 Að yrkja bók. Sveinn skýrir út að ljóðin séu þá eins og lítil jurt sem síðan vaxi og dafni og eins og ég skil það ,,að lesandinn finni samhljóm út í gegnum alla bókina. Heildin hafi því forgang og án heildarinnar væri verkið ekkert. Skilgreiningin sem á við 19. aldar bókmenntir. Síðar kom fram afbyggingar hugtakið sem gróf undan hugmyndum um lífrænu heildina. (Heimild: Sveinn Yngi Egilsson, Textar og túlkun, Reykjavík: Háskólaútgáfan 2011.)
Fyrsta ljóðabókin sem ég las var Taugatrjágróður, bók sem kom út nú á haustmánuðum og er fyrsta bók höfundarins Aðalheiðar Halldórsdóttur. Þar segir á bakhliðinni að Aðalheiður hafi í áratugi dansað með Íslenska dansflokknum og að hún hafi komið að ótal leikhúsuppfærslum sem dansari, leikkona, danshöfundur og höfundur sviðshreyfingara í leikverki. Ég segi bara vel gert Aðalheiður um leið og ég lauk við að lesa ljóðin hennar. Vá hugsaði ég, mikið er ég heppin að fá að lesa þessi ljóð, að einhver hafi gefið út hugverk sitt og það í fyrsta sinni og hrifið mig upp úr skónum. Ljóðin hennar eru saga ástarinnar og kvennasaga allt í senn. Feminísk sýn og allt ein heild. Textinn dró mig að sér og ég hreifst af.
Fyrsta ljóðið er fallegt og það hljómar svona:
hún andar frá sérframan í hannandar frá sérlaustandar afturfrá sérkröftugarsvo hár hans bæristlítillegaandar honum svo að sérí heilu lagiog þar hvílir hann úí taugakerfi konunnarferðast með hennigegnum dagaog draumlausar næturhún er þung á sér fyrir vikiðen lætur sig hafa þaðhann er ekki einisem hún berog hún er þung á séren lætur sig hafa það.
Ljóðið dró mig að sér eins og hann dróst inn í taugakerfið hennar og ég hélt áfram að lesa, hvert orð og hverja hendingu hægt og rólega, drógust ljóðin inn í vitundina mína og í næsta ljóði, kannski er það sama ljóðið sem hefur vaxið eins og fallegt jurt sem hefur fengið góða næringu.
og stundum þegar hún situr á bekkeða á steyptum vegg við fjölfarna götuog fylgist með fólkinufinnst henni betraað slökkva á einu skynfærannastilla augun á manual fókusán þess að hirða um að snúa upp á linsunafylgist þannig með fólkinuþví ef hún sér einn of velverður henni flökurtenda hvað ætli hún kæri sigum ókunnugainn í taugakerfið sitt?og stundum þegr hún situr á bekkeða á steyptum vegg við fjölfarna götusest hann hjá hennibrosir og segir eitthvað á viðþú hér ennþá?eða afturafturekki ennþávissirðu að með árstíðaskiptunummá breyta um ham?losa af sér þann gamlahik-laustþó fullkomin óvissa fylgi gjörðinniþví kannski er ekkert undireða það sem birtistóboðlegtþorir maður þá?
og svo seinna:
Jöklarnir eru hvítirog sandurinn svartursagði hannmáði þar með útfjölskrúðugt grátóna litrófsnjóskaflinsslétti úr allri áferðbæði malbiks og móa.
Hér væri gaman að fjalla einnig um hugræna bókmenntir eftir lestur þessara ljóða þar eru lykilatriðin vitsmunasterfsemi mannsins sem markast af líkamsgerð hans og reynslu af því að vera til í heiminum og skiptir tungumálið miklu máli. sem og tilfinningar og minningar. Þar sem hugurinn er órofa samband við líkamans.
Taugatrjágróður er frábær í alla staði, ég sem lesandi get tengt mig við orðin, tungumálið, hugsunina um konuna og hugrenningar hennar sem nærir og bætir. Orðin margslungin, óræð og stundum er eins og Aðalheiður sé að senda okkur langt langt inn í flókið verk heilans.