SKÁLD.IS

Konur skrifa um konur sem skrifa

Soffía Auður Birgisdóttir22. mars 2020

EINSTÖK Í SINNI RÖÐ

 

Valborg Bentsdóttir gaf aðeins út eina bók, en var hins vegar mjög virkur penni og skrifaði mikið fyrir tímaritið Emblu sem hún kom á fót og ritstýrði ásamt tveimur öðrum konum. Einnig skrifaði hún mikið fyrir útvarp. í Skáldatalinu má lesa nánar um Valborgu og hennar margvíslegu störf.

 

Bók Valborgar heitir Til þín og kom út 1962. Þar eru sjö smásögur og 36 ljóð, bæði í hefðbundnu og frjálsu formi. Ljóðin eru öll ástarljóð til karlmanna og er bókin að því leyti einstök i sinni röð. Smásögurnar í bókinni skrifaði Valborg allar á sjötta áratugnum, utan eina sem skrifuð var 1942 og birtist i Emblu 1949. Sögurnar eru allar haglega gerðar og bera ótvirætt listrænt yfirbragð. Valborg skrifar um ástina; gleðina og vonbrigðin sem henni fylgja. Mynd hennar af hjónabandinu er dökk; svik, niðurlæging og kuldi tengist því í nokkrum sagnanna.

 Í minningargrein sinni um Valborgu segir Sigríður Hallgrímsdóttir eftirfarandi:

 

Ritsmíðarnar urðu aldrei miklar að vöxtum, enda er það gömul og ný saga að konur með hæfileika og löngun til ritsmíða þurfa sífellt að láta þess konar sýsl sitja á hakanum. Lífsbaráttan, barnauppeldi og daglegt amstur gengur fyrir. Valborgu gramdist að hlutur skrifandi kvenna var og er oft fyrir borð borinn, eins og dæmin sanna, en hún lét ekki sitja við orðin tóm. Árið 1945 kom út fyrsta hefti Emblu, ársrits er flutti eingöngu ritverk kvenna. Valborg var ásamt tveimur konum ritstjóri þessa rits, auk þess sem hún skrifaði í það. Stórhugurinn og skörungsskapurinn leyna sér ekki þegar ritinu er flett. Víðsýnir og fordómalausir ritstjórar söfnuðu saman á einn stað efni sem hver ritstjóri mætti enn þann dag í dag vera hreykinn af. Víst má telja að margt af því efni sem birtist í Emblu hefði annars glatast eða aldrei komið út á prenti. Valborg var þarna í fararbroddi og sýndi fordæmi til eftirbreytni. Ritið kom út a.m.k. þrisvar, en útgáfu var hætt vegna fjárhagsörðugleika. 

 

Smásaga Valborgar „Tveggja saga", birtist fyrst i Pennaslóðum, safni smásagna eftir konur sem Halldóra B. Björnsson ritstýrði og kom út 1959, og svo aftur í Sögum íslenskra kvenna sem Soffía Auður Birgisdóttir ritstýrði og kom út 1987.  Þar fjallar Valborg um það hvernig saga verður til. Það er lýsing á sama atburði frá tveimur sjónarhornum, ungur piltur og kona segja frá fundi sínum sumarkvöld eitt í Reykjvík. Ungi pilturinn skáldar upp rómantíska sögu af ástafundi við ókunna, dularfulla konu sem hann hittir af tilviljun i kirkjugarði. Konan segir svo frá sama atburði á ólikt raunsærri hátt, svo ljóst verður hvernig hinn hversdagslegasti atburður getur orðið að skáldskap með dálitlu hugarflugi og tilfærslum. Meðfram þessum söguþræði tekst höfundi að draga fram trúverðugar mannlýsingar á þessum tveimur persónum. Sérstaklega góð er lýsingin á konunni sem, þrátt fyrir allt, hefði kannski viljað að úr hinum hversdagslega fundi yrði rómantískt ævintýri, eins og í sögu piltsins. Ef hún bara hefði haft rænu á að ,,bíta í eplið" eins og Eva!“

Tengt efni